نزاع مشروطه: قانون یا تجدد؟
نزاع مشروطه: قانون یا تجدد؟
مناظره دکتر میرسپاسی و حقیقت
(پلتفرم آزاد، 14 شهریورماه 1403)
- نقطه مثبت دکتر میرسپاسی، برخلاف اکثر متفکران ایرانی، توجه به امر واقع و دموکراسی است
- از نظر روش شناسانه، کثرت گرایی روش شناختی بهتر از عمل گرایی می تواند واقعه ای همچون مشروطه را تحلیل کند
- عمل گرایی از مزایای روشهایی همچون تاریخ گرایی و هرمنوتیک بی بهره است
- خود رورتی از جهت عمل گرایی به فلسفه تحلیلی، و از جهت پست مدرن بودن به فلسفه قاره ای نزدیک است
- حفظ ارزشهایی همچون خانواده و فضیلت با جماعت گرایی سازگاری بیشتری دارد تا با عمل گرایی
- هرچند قانون یکی از موضوعات مطرح در مشروطه بود، اما نمی توان همه مباحث فکری آن دوره را به این مفهوم تقلیل داد
- بحث زیربنایی تر، رویارویی سنت و تجدد بود
- در این رویارویی بود که علما به دو دسته مخالفان و موافقان مدرنیته تقسیم شدند
- دموکراسی در ایران بدون قرائت نواندیشانه از دین ممکن نیست
پادکست این نشست علمی را می توانید در آدرس زیر پی گیرید
s_sadegh_haghighat@
https://www.youtube.com/watch?v=s57xNr-IG_k
جدال بر سر درک تاریخ آستانه ای ایران!
قرائت دکتر صادق صداقت از مناظره دکتر میرسپاسی و دکتر حقیقت
تاریخ مشروطه ایران به منزله تاریخ آستانه ای این کشور و محمل ورود ایران به عصر جدید به حساب می آید . یکی از روش های فهم و تحلیل تاریخ ، بخصوص تاریخ آستانه ای یک کشور و دوره در حال گذار از دوره ای به عصر جدید ادراک تحولات از طریق تحلیل مفاهیم و هدف کارگزاران تغییر تاریخی است . بازیگران مشروطه بازاریان تهران ، روحانیون و روشنفکران و نمایندگان مراجع نجف در تهران بخصوص فقیه شیعه آخوند خراسانی جریانی را شکل دادند که اولین بار در تاریخ ایران استبداد و رویکرد حکومتی که دارای باور حق تملک بر مناصب و دارایی های مردم بود دچار بحران نظری و تحقیر گردید . وقتی محمدعلی شاه با فتوای آخوند خراسانی خلع گردید برای هر جامعه شناش و مورخی قابل درک بود که عصر جدیدی در تاریخ ایران شکل گرفته است که به تعبیر احمد اشرف باید نقش بورژوای ایرانی را بسیار برجسته دید . برای فهم جنبش های اجتماعی هیچ چیزی گویاتر از مراجعه به اهداف اولیه جنبش نیست . از منظر احمد اشرف و چپ های بسیاری انقلاب مشروطه یک نقطه کلیدی دارد و آن پیروزی طبقه بورژوای ایرانی است و احمد اشرف به ابعاد مفهوم ترقی و اندیشه پیشرفت نقشی به اندازه نزاع طبقاتی بورژوا قایل نیست . واقعیت این است که نزاع طبقاتی هچ چیز از تاریخ مشروطه را بیان نمی کند. و مهر پایانی بر پژوهش های مشروطه نخواهد بود . اخیرا میان دو استاد علوم سیاسی ایرانی دکتر حقیقت و آقای میر سپاسی بحثی شکل گرفته است که بسیار ناب به نظر می رسد . ناب از آن جهت که تاریخ مشروطه یک تاریخ اکتیو است و تا قرن ها جای بحث و الهام پذیری دارد . نظریه پردازان بسیاری مانند مرحوم دکتر فیرحی و طیف بزرگی از مورخین مشروطه عامل اصلی مشروطه را قانون خواهی می دانند . جناب آقای میر سپاسی قانون را عنصر اصلی جریان مشروطه خواهی می داند . اما این نظریه یک مشکل دارد و از حل تبیین تاریخ مشروطه ناتوان است و نمی توان تاریخ مشروطه را به هدف مفهوم قانون _ خواهی فروکاست و آن اهداف را به هدف کوچک ولی در عین حال بزرگ تقلیل داد . اما یکی نظریات قابل تامل دیدگاه نظری دکتر سید صادق حقیقت می باشد . از منظر دکتر حقیقت تاریخ مشروطه بدون مفهوم تجدد قابل درک نیست، دکتر حقیقت معتقد است مراجعه به اهداف روشنفکران و فقیهان و حتی بازاریان نشان می دهد که بازیگران جنبش اهداف فراتری داشتند و آن تجدد و اندیشه پیشرفت و ترقی ایران به صورت یک هدف کلی بود . در مقایسه جدال نظری میر سپاسی و دکتر حقیقت باید به این نکته مهم مورد نظر آقای حقیقت پی برد که تاریخ مشروطه تاریخ اکتیو است و دیدگاه دکتر حقیقت به مفهوم تاریخی مشروطه فعلیت و اکتیو بودگی می بخشد . در حالی که فروکاستن مشروطه به قانون آن تاریخ را منجمد و نامتکثر می سازد .تاریخ مشروطه به منزله آستانه تاریخ ایران در نظریه هدف تجدد خواهانه آن همچنان فعال و الهام بخش باقی خواهد ماند و تامل دکتر حقیقت را باید در مسیر تحلیل واقعی حادثه مشروطه و بقای الهام بخشی آن واقعه بزرگ دانست .در گفتمان میرسپاسی چیزهای بسیاری از تاریخ مشروطه سلب می شود همچنان که در گفتمان دکتر حقیقت به آن بخشیده می شود . تفاوت دو دیدگاه از آنجا ناشی می شود دکتر حقیقت نگاه فلسفی و فرهنگی دارد و نگاه میرسپاسی نگاه تک روایتی به مشروطه است.