پروژه دکتر فیرحی و اندیشه سیاسی اهل سنت
پروژه دکتر فیرحی و اندیشه سیاسی اهل سنت
(وبینار بررسی کتاب قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام)
(نشست مشترک با شیخ سعدالدین صدیقی، به همت مدرسه عالی احمدیه اوز، 25 آذرماه 1400)
دکتر فیرحی در گفتگو با شماره ۴۵ مجله اندیشه پویا: ایده اصلی «قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام» دو جمله بود: بین نصوص دینی و سنت سیاسی مسلمانان چه نسبتی وجود دارد؟ این سنت چگونه خود را بر نص تحمیل کرده و ضمن اخذ تأیید از آن، وجوه دموکراتیک نص را به حاشیه رانده و پنهان کرده است؟ فصل ششم این کتاب به «فقه سیاسی اهل سنت» می پردازد. وی به روش شناسی جابری در «تکوین عقل عربی» و به ابوزید در «الامام الشافعی و تأسیس الایدئولوجیه الوسطیه» اشاره می کند. اهل سنت مفسر کتاب را عمل صحابه می دانند. وی نقش مدارس نظامیه را بازتولید اقتدار می داند.
هدف این سخنرانی بررسی نسبت پروژه فکری دکتر فیرحی و اندیشه سیاسی اهل سنت با نگاهی انتقادی به کتاب قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام است:
1- اهمیت فقه (سیاسی): به قول جابری فربه ترین دانش در تاریخ مسلمانان فقه بوده است. پروژه دکتر فیرحی بر فقه سیاسی متمرکز است.
2- اهمیت گفتمان نواندیشی دینی: این گفتمان در کنار روشنفکری (دینی و غیردینی) می تواند در عالم اهل سنت نیز مطرح باشد.
3- ارتباط بین اسلام یک و اسلام دو و سه: پاسخ به این سؤال: بین نصوص دینی و سنت سیاسی مسلمانان چه نسبتی وجود دارد؟
4- نقش قدرت و دانش: دیسپوزیتیف بین برنامه ریزی شهری و فضای انضباطی میانجیگری می کند. دیسپوزیتیف عبارت است از: تدارکات مادی که راه را به روی یک عمل استراتژیک می گشاید. اشکال قدرت مویرگی در نهادهای دینی، اجتماعی، حقوقی، تربیتی و مانند درهم تنیده است. پس، نه تنها قدرت فقط منفی نیست، بلکه تولیدکنندگی هم دارد. «حکومت مندی» که به عنوان روش در کتاب فقه و حکمرانی حزبی استفاده شده، به دخالت ذهنیتها و یکه تاز نبودن قدرت مادی دولت اشاره دارد. دانش قدرت است، و می تواند به جای ویژگی محافظه کارانه، مثبت و همراه با نقد و اصلاح مستمر باشد. دانش همان قدرت است، نه این که نسبت قدرت/ دانش همان نسبت شمشیر/ قلم باشد.
نتیجه: پروژه دکتر فیرحی همان گونه که می تواند الگویی برای نواندیشی دینی در شیعه باشد، می تواند به پویایی اندیشه سیاسی اهل سنت نیز کمک کند. جهان اهل سنت به تقویت گفتمان نواندیشی دینی، در کنار گفتمان روشنفکری، نیاز دارد.
لطفا پادکست این جلسه را در آدرس ذیل پی گیرید:
s_sadegh_haghighat@