نقد کتاب مناسبات انسانی در قرآن
نقد کتاب مناسبات انسانی در قرآن
نقد کتاب مناسبات انسانی در قرآن نوشته دکتر حسن موحدی ساوجی (چاپ دانشگاه مفید، 1398) در تاریخ 25 آذرماه 1398 در دانشگاه مفید با حضور نویسنده کتاب و ناقدان (دکتر مجید رضایی و دکتر حقیقت) انجام شد. نقدهای دکتر حقیقت به شرح ذیل است:
نقاط قوت:
1- رویکرد نواندیشانه و دفاع مناسب از این گفتمان،
2- رویکردی اجتهادی و نوآورانه.
ملاحظات:
1- عنوان کلیت دارد، و «مناسبات انسانی» هر مطلبی را ممکن است پوشش دهد. به همین دلیل است که نگارنده محترم مجبور شده بحث مهم ارتداد و مرزهای ملی را در فقط در 2 ص ارائه نماید. فرضیه در ص 16 کلی است، و مفاهیم در ص 22 نیز دقیق و جامع نیستند. همچنین، نویسنده بحث مهم نقد حقوق بشر غربی را در 5 بند به شکل گذرا بدون مستندات مطرح کرده است.
2- برخی مباحث، همانند نقد آیت الله مکارم به نظریه انتخاب و بررسی دیدگاه ایشان، در دیگر آثار ایشان دیده می شود، و به یک معنا مصداق سرقت از خود است.
3- فصول شکل منطقی ندارد، و 180 ص نخست به مباحث مقدماتی پرداخته است. علاوه بر آن، کتاب فاقد نتیجه گیری است.
4- رویکرد کتاب مشخص نیست، و به مباحث فقهی، اصولی، تاریخی و مانند آن پرداخته شده است. درست است که روش کتاب اجتهادی است، ولی روش تحقیق خاصی حاکم نمی باشد.
5- نسبت مفاهیم سنتی و مدرن (همانند تسامح و حقوق بشر) نیاز به کنکاش بیشتری دارد. از آن جا که مفاهیم مدرن به خودی خود در سنت وجود ندارند، باید توضیح داد که چگونه می توان این گونه مفاهیم را با توجه به سنت «ظرفیت سنجی» نمود.
6- فرضیه رقیب در کتاب نقد نشده است. بدون تردید گفتمان نواندیشی حاکم بر این کتاب در مقابل گفتمان سنتی و دیگر گفتمانهاست، و به شکلی آنها باید نقد می شدند. در ص 257 بحث جهاد استاد مطهری در راستای فرضیه کتاب حاضر تفسیر شده است. در این راستا، چند مشکل وجود دارد: اولاً به شکلی تفسیر به رأی شده است، و با مراد ایشان همخوانی ندارد. ثانیاً بحث جهاد ایشان در کتاب برده داری در اسلام که در سال 93 چاپ شده به شکل مصرح تر بحث شده و تصریح دارد که می توان به کشورهای کافر، به صرف کفرشان، از باب جهاد ابتدایی حمله کرد.
7- بحث عقل از دیدگاه محقق اصفهانی، در راستای تأیید گفتمان نواندیشی دینی، جای کار بیشتر داشت. این مهم در کتاب همروی فلسفه سیاسی و فقه سیاسی دنبال شده است.
8- کتاب حاوی مدعاهای زیادی است که نیاز به شواهد بیشتر دارد. به طور مثال در ص 189 ادعا شده که بر اساس نظریه انتخابی ولایت مقیده فقیه، «هیچ گونه» محدودیتی در اندیشه وجود ندارد.