به گزارش روابط عمومي دانشگاه مفيد، كرسي ترويجي: «تضمين آزادي از منظر قرآن» روز سه شنبه 7 خردادماه 1398 در دانشگاه مفيد برگزار شد.  در ابتداي برنامه دكتر خانمحمدي ضمن تشكر از ناقدان محترم جناب آقاي دكتر حقيقت؛ رييس دپارتمان علوم سياسي دانشگاه مفيد و جناب آقاي دكتر قاضي زاده عضو هيات علمي دانشگاه قرآن و حديث و همچنين حاضران در جلسه، بحث تضمين آزادي از منظر قرآن را مبتني بر مفروضاتي دانستند كه عبارتند از:

1- قرآن كتاب هدايت است. ذلك الكتاب لاريب فيه هدي للمتقين. قرآن كتاب سياست، اقتصاد، عدالت وآزادي نيست. اما در قرآن آموزه هايي هست كه مي توان بر اساس آن متد و بر اساس نياز هاي جامعه نظريه پردازي كرد.

2- اسلام بخشي از هويت انسان مسلمان را تشكيل مي دهد. بنابراين سياست ها و برنامه هاي كلان و ملي بايد به نوعي مبتني بر اسلام باشد و به تعبيري مخالف آن نباشد و الا با شكست مواجه مي شود.

3- آزادي در منطق قرآن امري فطري است و قابل حذف يا اعطا نمي باشد.

4- پژوهش هاي اين چنيني براي كاربردي كردن آموزه هاي قرآني است.

5- روش پژوهش همان روش شناسي در تفسير سياسي قرآن است.

دكتر خانمحمدي افزودند: در اين پژوهش به دو حوزه توجه ويژه شده است:

اول: موانع تحقق آزادي در قرآن كه ذيل چهار مولفه مطرح شده است:

 الف- هوا و هوس ب- تقليد كوركورانه كه مانع نوآوري مي شود. ج- احبار و رهبان، نقش علماي دين در داستان هاي قرآني قابل ملاحظه است. د- نظام پادشاهي مستبد.

دوم: ساز وكارهاي تضمين آزادي در قرآن:

1- علم وآگاهي: به هر ميزان كه آگاهي مردم افزايش يابد باعث گسترش آزادي حقوقي است.

2- عقل گرايي وتفكر: هرچه عقلانيت گسترش يابد، عرصه بر مستبدان تنگ تر خواهد شد.

3- گسترش نقد ونقد پذيري در جامعه: هر چه انديشه هاي توليد شده نقد پذير تر باشند عرصه عمومي پويا، شاداب تر و رو به تكامل خواهد گذاشت.

4- هجرت واهميت آن در تضمين آزادي: در قرآن هجرت به عنوان يك ساز وكار بسيار مناسب براي كسب، حفظ و تضمين آزادي است.

5- گفت وگوي مودبانه: در قرآن بيش از 55 بار ماده قول تكرار شده است.

ايشان گفتند: در قرآن براي گفت وگو اصولي مطرح شده است:

1- قبول تساوي طرفين 2- تخصص وعلم وآگاهي در موضوع گفت وگو 3- پرهيز از ادبيات تنش زا 4- تاكيد بر مشتركات 5- خوش بيني بر نتايج گفت وگو و مذاكره.

ناقد اول بحث جناب آقاي دكتر قاضي زاده  ضمن تشكر از نويسنده گفتند: در حوزه آزادي و ارتباط آن با آموزه هاي ديني كارهاي زيادي شده است اما باز هم جاي تامل زياددارد. من سعي مي كنم سه يا چهار نكته كليدي را بيان كنم. اول اينكه دكتر خانمحمدي گفتند از روش شناسي تفسير سياسي استفاده كرده ام اما من تفاوتي بين روش شناسي ايشان باديگران نديدم. ايشان در تفسير سياسي به تاريخ باوري اشاره كرده اند و اين اختصاص به ايشان ندارد. گاهي تعبير به تدبر كرده اند كه چندان با تفسير تفاوتي ندارد. كاش ايشان تفاوت روش خود با ديگران را بيان مي كردند. دوم اينكه مفهوم آزادي رادر قرآن به چه معنا دنبال مي كنيم چندان در بحث ايشان روشن نيست. مثلا گاهي به عنوان رهايي از بند شيطان استفاده مي كنيم اين مي شود آزادي معنوي. يك آزادي هم به عنوان آزادي حقوقي مطرح است مثل بحث هاي عبد و امه و يك بحث آزادي سياسي است كه اينها در بحث دكتر خانمحمدي تفكيك نشده است. البته منظور دكتر خانمحمدي از آزادي حتما آزادي سياسي است به اين معنا كه حاكميت ودولت مانع آزادي افراد در بيان وانديشه و... نباشند. مفاهيمي كه تحت عنوان موانع آزادي ذكر كرده اند بايد تفكيك مي شد. مادر اين مقاله تفكيك بين مفاهيم را مشاهده نمي كنيم. اگر اين تفكيك صورت مي گرفت بسياري از مباحث مطرح شده قابل توجيه نبود. مثلا هوا وهوس از موانع آزادي شمرده شده است. خوب اين مانع آزادي معنوي است يا مانع آزادي سياسي ؟ اين بايد جدا مي شد. يا مثلا مستبد مانع آزادي است. خوب اين مانع آزادي خودش است يا مانع آزادي ديگران؟ بطور كلي، آزادي معنوي را بايد از آزادي سياسي جداكنيم. يا احبار و رهبان چطور مانع آزادي ديگردان مي شوند؟ درست است احبار و رهبان باعث ايجاد انحراف در مردم مي شوند اما اينكه مانع آزادي آن ها مي شوند قابل توجيه نيست. يا تقليد چه ربطي به آزادي سياسي دارد، كسي كه خودش روحيه تقليد دارد چه كسي مانع آزادي او مي شود؟

ناقد دوم كرسي جناب آقاي دكتر حقيقت استاد دانشگاه مفيد بودند. رئوس انتقادات ايشان به شرح ذيل است:

1- بين اقسام آزادي خلط شده: آزادي حقوقي، سياسي، كلامي و اخلاقي .

 2-مرز مفاهيم سنتي و مدرن رعايت نشده: آزادي هم به معناي مدرن (در تعابير آيزايا برلين) به كار رفته، هم به معناي سنتي آن .

 3-بحث انتظار از دين تقدم دارد: بايد ديد آيا قرآن وظيفه پرداختن به ساز و كارهاي تضمين آزادي را دارد يا نه. .

 4-روش اثبات گرايانه است و فقط به شواهد تأييد كننده بحث اشاره شده. البته، بسياري از موارد ذكر شده در حد شاهد هم نيستند. آيات قتال هم بايد بحث مي شد. نظريه هاي رقيب نقد نشده است.

5-در نهايت، بايد گفت در قرآن مبادي بعيده مبحث آزادي (و برخي گزاره ها در حد راهبردهاي كلي) به چشم مي خورد، نه سازوكار تصمين آزادي.