• صفحه نخست
• زندگی نامه
• کارنامک
• ارتباط با دانشجویان
• نگارخانه
• پیوندها
• ارتباط با من

مسئوليت‌هاي فراملي در سیاست خارجی ايران

چکیده:

 پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 در ایران و استقرار یک حکومت مبتنی بر قوانین اسلام، لزوم اجرای مسئولیت های فرا ملی در قانون اساسی که مصداق بارز آن حمایت از جنبش های آزادی بخش و مسلمان و استقرار حکومت جهانی است برای دولت ها تعیین گردید. با این توضیح سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از سال 1357 الی 1384 نیز این موضوع را مد نظر داشته که در هر دوره ای با توجه به اقتضائات و شرایط داخلی و بین المللی جایگاه آن در سیاست خارجی در دوره حاکمیت لیبرال ها، دولت جنگ، دولت هاشمی رفسنجانی و دولت خاتمی متغییر بوده است.در دولت موقت و حاکمیت لیبرالها که با صدور حکم امام خمینی (ره) در تاریخ 15/11/1357 به نام مهدی بازرگان کار خود را آغاز نمود و با عزل بنی صدر به کار خود پایان داد ، با توجه به روحیه ملی گرایی اعضای دولت موقت و روحیه انقلابی و ایدئولوژیک و شرایط هیجانی انقلابیون یک دوگانگی در سیاست خارجی به وجود آمد ، از طرفی دولت موقت به دنبال عادی سازی روابط با سایر دول، تأمین ثبات سیاسی، خروج کشور از بحران و کنترل هیجان انقلابیون بود، از طرف دیگر انقلابیون به دنبال صدور انقلاب و استقرار حکومت جهانی اسلام، حمایت از جنبش های آزادی بخش و اجرای سیاست نه شرقی و نه غربی و برخورد انقلابی بودند. . لذا با این اوصاف علیرغم خواست دولت موقت مسئولیت های فرا ملی در سیاست خارجی به دلیل قدرت انقلابیون و استفاده از رهبری امام خمینی از اولویت بالایی برخوردار بود که به اهم آنها در ذیل اشاره می شود :اعلام حمایت از جنبش های آزادیبخش اسلامی، اخراج 32 نفر از کارکنان آژانس یهود از ایران ،تحویل نمایندگی اسرائیل به هیئت فلسطینی ،نامگذاری آخرین جمعه ماه رمضان به نام روز جهانی قدس و تلاش برای از بین بردن اسرائیل،محکوم کردن قرارداد کمپ دیوید ، قطع رابطه با مصر، دیدار با یاسر عرفات و هیئت همراه ، عدم استقبال از هیئت لیبی و محکومیت ربوده شدن امام موسی صدر .

دوره دوم که با ریاست جمهوری کوتاه مدت محمد علی رجایی آغاز و تا پایان جنگ و رحلت امام خمینی ادامه داشت . آرمان گرایی مبانی فکری ونظری سیاست خارجی ایران در دوره جنگ است که به سیاست مزبور ماهیتی آرمان گرایانه داده است .در این دوره با توجه تفکرات و باورهای تصمیم گیران اصلی سردمداران سیاسی ایران و نزدیگی دیدگاههای آنها به یکدیگر مسئولیت های فراملی از جایگاه بسیار بالایی برخوردار می باشد . که می توان به اعزام حدود 1500 نفر نیروی نظامی به لبنان ، حمایت از جنبش های آزادیبخش در سایر کشورهای اسلامی مثل بحرین ، عربستان ، عراق و افغانستان می توان نام برد . که در سیاستهای عملی و اعلامی کاملا مشهود می باشد . رهبر ایران که در اکثر سخنرانی ها به دنبال محو کامل اسرائیل و دعوت به قیام ملت های اسلامی برعلیه اسرائیل ، لزوم حمایت از مردم فلسطین ، مخالفت با هرگونه سازش تا ازادی کامل قدس را اعلام می نمود .دوره سوم که روی کار آمدن شخصیتی واقعگرا به نام هاشمی رفسنجانی که دوره او به جمهوری دوم معروف است آغاز می شود. به نظر می رسد عواملی از قبیل خرابی های جنگ و مشکلات مالی و معنوی ناشی از آن ، مسأله مهاجران و اسرای جنگی ، نابودی مراکز تولید ، کاهش سرمایه ملی ، محاصره اقتصادی ، دولت را ملزم به عدم اجرای مسئولیت های فراملی جز در موارد ضروری و پیگیری وتامین منافع ملی در اولویت قرار گرفت .برقراری رابطه مجدد با عربستان سعودی که پس از تظاهرات خونین حج 66 قطع گردیده بود و امام خمینی گفته بود از هر کشوری ممکن است بگذرد ولی از آل سعود نمی گذرد ، دیدار ولایتی وزیر خارجه وقت از کویت که نشان دهنده گذشت ایران از کشورهای حامی صدام در جنگ و کنار گذاشتن دشمنی ها و اتخاذ سیاستی جدید در چارچوب تامین منافع ملی بود . با این حال مواضع ایران در خصوص اسرائیل و مسئله فلسطین ، صلح اعراب و اسرائیل همچنان به قوت خود باقی بود .

دوره چهارم که با روی کارآمدن محمد خاتمی اصلاح طلب آغاز می شود ، خط مشی «تنش زدایی» اعتمادسازی و بهبود و گسترش روابط سیاسی و اقتصادی ایران با کشورهای جهان و به ویژه منطقه خاورمیانه را مد نظر قرار داد. بنابراین اعلام سیاست تنش زدایی و اعتمادسازی و طرح « گفتگوی تمدنها» و به دنبال آن سیاست خارجی جدید و متحول ایران در منطقه از سال 76 به بعد را می توانیم به نوعی شروع یک دوران نوین از ثبات و آرامش و تفاهم در خلیج فارس ناشی از روابط دوستانه و تحول ایران با کشورهای منطقه بدانیم که تامین منافع ملی اولویت اول سیاست خارجی دولت می شود و مسئولیت های فراملی مغایر با منافع ملی شناخته شده که مصداق آن می توان به نامه وزارت خارجه وقت ایران به دولت بوش که جدیدا منتشر شده اشاره کرد .