تأثیر اسلامگرایان عرب بر اسلام سیاسی در ایران
|
راهنما |
مشاور |
دانشجو |
دانشگاه |
تاریخ دفاع |
|
حسینی زاده |
حقیقت |
قندادی |
مفید |
91/4/27 |
چکیده:
اسلام سیاسی،قرائتی جدید از اسلام است که در برابر اسلام سنتی پدید آمده است و به دنیای مدرن تعلق دارد، دراین گفتمان هویت اسلامی در کانون عمل سیاسی قرار می‌گیرد و اسلام به یک دال برتر تبدیل می‌شود. مفهوم اسلام سیاسی بیشتر برای توصیف آن دسته از جریانهای سیاسی اسلام بکار می‌رود که خواستار ایجاد حکومتی بر مبنای اصول اسلامی هستند. اسلامگرایی نیز طیفی از رویدادها از پیدایش یک ذهنیت اسلامی گرفته تا تلاشی تمام عیار برای بازسازی جامعه مطابق با اصول اسلامی را دربرمی‌گیرد. اسلامگرایی گرچه مدرنیسم را دشمن خود می‌دانداما دارای مطالباتی مدرن نیز میباشد و دین را از حالت سکولار و محافظه‌کاری خارج می‌کند و به عرصه جامعه می‌آورد.در قرن بیستم با نظری کوتاه بر حرکتها و جنبشهای اسلامگرا در جهان اسلام ، در می یابیم که این جریانهای فکری و سیاسی به صورتی متاثر از آراءحسن البناء ،سید قطب ،محمد قطب و خط مشی اخوان المسلمین و رهبران آن در مصر بعنوان نمایندگان اسبق اسلامگرایی در جهان عرب بوده اند، هر چند نباید تفاوتهای ظریف آنها را نادیده بگبربم . از نمونه های عینی و مشهود این تاثیر وتاثرات،عینیت یافتن مبانی اندیشه ای آنها در فضای فکری و عقیدتی دهه‌ی 40 و 50 ایران میباشد.اندیشمندان و روشنفکران مذهبی ایران در دوره زمانی مورد نظر از جمله بازرگان و مطهری در چارچوب تفکر، آرمان‌ها، راه‌حل‌ها، مبانی فکری، تبیین‌ها، ایدئولوژی و بسیاری از پارامتر‌های ویژه‌ی دنیای اندیشه سیاسی از نوع اسلامی آن از ایشان تاثیر و اقتباس هایی داشته اند.فلسفه و ماهیت وجودی هر دو طیف و جریان فکری اسلامگرا در مصر وایران از یک سو واکنشی بود نسبت به بحران‌های فراگیر در ابعاد مختلف زندگی سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جوامع محل زندگی این متفکرین که در نتیجه ورود مدرنیسم و سلطه‌ی دول استعمارگر غربی حادث شده بود و در قالب نظریه انحطاط تمدن اسلامی تبیین می شد و از سوی دیگر از ویژگی‌های ذاتی و بنیادین اسلام و نظام عقیدتی که این اندیشمندان بدان معتقد بودنده‌اند نشأت می گرفت.سلفی گری و بازگشت به اسلام اولیه و اصولگرایی نتیجه تاملات سید قطب و حسن البنا برای مقابله با استعمار و عقب ماندگی جوامع اسلامی بود . این تاملات سیاسی علاوه بر مصر بر کلیت جهان اسلام تاثیرات چشم گیری داشت، جامعه سیاسی ایران و متفکران این عرصه نیز سر خورده از تفکرات چپ و ناسیونالیستی با قرائت سیاسی از اسلام و تاثیر پذیری از اصولگرایی سید قطب و حسن البنا چاره بن بست سیاسی ایران را در اسلام سیاسی جستجو میکرد که آثار و عملکردهای مهندس بازرگان و مرتضی مطهری را میتوان در راستای همین تاثیر پذیری دسته بندی کرد.