معرفي کتاب نقد متون سياسي
(شرق، 12/4/91)
اشاره: دكتر سيدصادق حقيقت، عضو هيات علمي دانشگاه مفيد، يكي از استادان سرشناس نقد در حوزه علوم انساني و به خصوص علوم سياسي به شمار مي رود. او كتاب هاي متعددي در حوزه علوم سياسي دارد كه از جمله مهم ترين آنها كتاب روششناسي علوم سياسي است. از وي كتابي با عنوان «نقد متون سياسي» زير چاپ رفته است كه نقد 17 كتاب در حوزه علوم سياسي اسلامي را در برمي گيرد. آنچه مي خوانيد توضيحاتي درباره اين كتاب به قلم صادق حقيقت است:
«نقد متون سياسي» كتابي ا ست شامل نقد 17 متن اسلامي كه عمدتا سياسي هستند و بعضا در حوزه علوم اجتماعي قرار مي گيرند. در بخش اول كه «بررسي و نقد قدرت، دانش و مشروعيت در اسلام» نام دارد، با همكاري «دكتر احمد بستاني» به نقد اثر پر ارزش «دكتر داود فيرحي» پرداخته ايم. نقد كتاب ايشان در واقع حاصل چندين جلسه بحث با وي و مصاحبه با افرادي همچون «فرد دالماير» و «جورج مك لين» بوده است.
در بخش دوم كتاب نيز به بررسي و نقد كتاب ديگري از دكتر فيرحي با عنوان نظام سياسي و دولت در اسلام پرداختهام كه بايد در اينجا بگويم كه اين كتاب از آن جهت اهميت دارد كه منبع درسي با همين عنوان در رشته علوم سياسي قرار گرفته است. همچنين در بخش سوم كتاب خويش به نقد كتاب اسلام، سنت، دولت مدرن، اثر «دكتر سيدعلي ميرموسوي» پرداختهام. بخش چهارم به بررسي و نقد هرمنوتيك، كتاب و سنت، تاليف حجت الاسلام محمد مجتهد شبستري اختصاص دارد. كتابي كه در اصل سياسي نيست اما به جهت مباحث اجتماعي و روش شناسانه، در اين مجموعه قرار گرفته است. در بخش بعد، كتاب سكولاريسم اسلامي از «دكتر منصور ميراحمدي» بررسي شده است.
اين نكته را هم بايد متذكر شوم كه چون بسياري از نقدهاي مربوط به سكولاريسم اسلامي در نقد فوق جاي نمي گرفت، بخش ششم به آن افزوده شد تا آراي عرفي گرايانه انديشمنداني همچون دكتر مهدي حائري، استاد شبستري و استاد مصطفي ملكيان نيز مورد بررسي قرار گيرند. در بخش هفتم كتاب، بحث وجوب تحزب مورد بررسي قرار گرفته است و در بخش هشتم با عنوان «انديشه سياسي ملاصدرا و حكمت سياسي متعاليه» نه تنها كتابي از دكتر نجف لك زايي، بلكه مدعاي آيت الله جوادي آملي و دكتر محمدناصر تقوي نيز مورد بررسي قرار گرفته اند. همچنين در بخش بعدي با توجه به برداشت هاي بسيار متفاوتي كه از انديشه سياسي شيخ انصاري، آيت الله خويي و آيت الله بروجردي وجود داشت، باعث شد تا بخشي را با عنوان «محدوده ولايت» بنگارم. در اين نوشتار، ديدگاه هاي آيت الله معرفت، استاد هادوي و آقاي علي ابوالحسني مورد بررسي قرار گرفته است.
بخش دهم كتاب به بررسي و نقد كتاب نظريه هاي دولت در فقه شيعه از دكتر كديور اختصاص دارد. همچنين مباني انديشه سياسي در اسلام نوشته آيت الله عباسعلي عميد زنجاني در بخش بعدي كتاب مورد سنجش قرار گرفته است.
بخش دوازدهم و سيزدهم كه به بررسي و نقد كتاب جامعه شناسي معرفت و مقدمه كتاب «روش در علوم اجتماعي: رويكردي رئاليستي» مربوط مي شود، پيش تر در قالب يك مقاله با عنوان «نقدهايي مشابه به متن هايي متفاوت: بررسي متوني در حوزه اسلامي سازي معرفت»، در مجله علوم سياسي، به چاپ رسيده بود.
اين دو متن در رويكرد حداكثري به دين و اسلامي سازي معرفت اشتراك دارند. كتاب جامعه شناسي معرفت: جستاري در تبيين رابطه ساخت و كنش اجتماعي و معرفت هاي بشري، حاصل كوشش جمعي از محققان پژوهشگاه حوزه و دانشگاه است؛ نهادي كه هدف خود را نسبتسنجي دانش اجتماعي و دين اسلام قرار داده اند. در بررسي و نقد اين كتاب بيش از آنكه خواسته باشم اصل مساله اسلامي سازي را مطرح كنم، به كوشش ناتمام اين كتاب و مقدمه حجت الاسلام والمسلمين پارسانيا بر كتاب آندروساير پرداخته ام.
همچنين در بخش بعدي به نقد كتاب بنيادهاي علم سياست، اثر دكتر «عبدالرحمن عالم» پرداختهام. نقد اين كتاب از اين جهت اهميت دارد كه به عنوان متن درسي كارشناسي علوم سياسي معرفي شده است.
در بخش بعدي كتاب با توجه به اينكه دكتر صادق زيباكلام در پاسخ به سوال عقب ماندگي، استبداد را مطرح مي كند، به معرفي و نقد كتاب «ما چگونه ما شديم؟» ايشان پرداختم.
دو فصل پاياني كتاب به «بررسي و نقد نظريه هاي انقلاب اسلامي» و «آسيب شناسي علوم انساني در ايران» اختصاص دارد. در بررسي نظريه هايي همچون توطئه، مدرنيزاسيون، مذهب، استبداد، اقتصاد و نظريه پسامدرن، سعي شده نظريه جديدي با عنوان نظريه رهبري مذهبي، به عنوان بديل نظريه هاي قبل، ارايه شود. نقد اين نظريه ها و نظريه بديل آن در دو كتاب و يك مقاله صورت پذيرفته است. به واقع، جملگي آثاري كه در اين مجموعه مورد بررسي قرار گرفته اند، از ارزش علمي والايي برخوردارند؛ و نقد آنها جز به بالارفتن عيارشان نمي انجامد.