• صفحه نخست
• زندگی نامه
• کارنامک
• ارتباط با دانشجویان
• نگارخانه
• پیوندها
• ارتباط با من

آینده اندیشی (آینده نگری) فقه سیاسی

آینده اندیشی (آینده نگری) فقه سیاسی

اکبر خادم الذاکرین

محسن مهاجرنیا

عبدالوهاب فراتی

سیدصادق حقیقت

(پژوهشگاه فقه معاصر، 9 دیماه 1403)

سیدصادق حقیقت:

تعاریف:

1- آینده پژوهی (future studies یا futurology) به مطالعه نظام مند مسائل مربوط به آینده- همراه با امکات تصرف در آنها- اطلاق می شود، در حالی که آینده اندیشی یا آینده نگری یا آینده انگاری (foresight) به مطالعه مقایسه ای گزینه های بدیل می پردازد.

2- فقه سیاسی: بخشی از فقه است که مسائل مربوط به عمل مکلف و دولت اسلامی از حیث احکام وضعیه و تکلیفیه خمسه می پردازد.

مفروضات:

1- به تعبیر جابری، فقه (سیاسی) بزرگترین دانش در طول تاریخ مسلمانان بوده است.

2- رشد فقه اساساً در دوران ماقبل مدرن بوده است.

3- اجمالا ًفقه در طول زمان دچار قبض و بسط شده است.

فرضیه:

فقه سیاسی در آینده بر اساس دو دسته از عوامل دچار قبض و بسط خواهد شد:

1- عوامل متنی: نسبت فقه، به عنوان یک دانش، با دیگر دانشها بر مرزهای آن تأثیر مستقیم دارد. به طور مثال، اگر فقه در دایره اخلاق فهمیده شود، مرزهای آن کوچک تر از وضعیت کنونی خواهد شد. همچنین، «اگر» فلسفه سیاسی احیاء شود، به مراتب جا برای فقه سیاسی تنگ تر خواهد شد. نظریه همروی، اما، در صدد است تعامل این دو دانش را نشان دهد.

2- عوامل زمینه ای: بر اساس هرمنوتیک، فقه سیاسی در زمینه خاص خود فربه یا نحیف خواهد شد. به طور مثال، انتظار این است که فقه سیاسی در گفتمان اسلام سیاسی (و همچنین بنیادگرایی اسلامی) رشد کند؛ چرا که این گفتمان به ضرورت تشکیل حکومت بر اساس شریعت باور دارد. برعکس، اگر عناصر عرفی تقویت شوند یا نظامی دینی به نظامی سکولار تحول یابد، این دانش نحیف خواهد شد.